Page content
Inleiding
De waterkeringen in Nederland worden continu beoordeeld en onderhouden om te zorgen dat ze functioneren tijdens maatgevend hoogwater. Daarmee berschermen waterschappen en Rijkswaterstaat het gebied achter de waterkering tegen overstromingen. Maar tijdens hoogwater kan het, om verschillende redenen, toch nodig zijn om aanvullende maatregelen te nemen. Bijvoorbeeld als de dijkbewaking schade aan de dijk waarneemt. Een van de mogelijkheden is het nemen van een noodmaatregel.
De website Wiki noodmaatregelen is bedoeld voor de dijkbeheerder of waterkeringsspecialist binnen de calamiteitenorganisatie van de overheidsorganisatie.
Doel van de maatregel: Waarvoor wil je het gebruiken?
Het is belangrijk om te beginnen met de de functie die de noodmaatregelen dient te vervullen (doel) en welk probleem het dient te voorkomen of te reduceren. Denk bijvoorbeeld aan het voorkomen of reduceren van uitspoeling van (kern)materiaal, het beschermen of stabiliserne van een reeds (of bijna) afgeschoven talud of het beperken of voorkomen dat water boven de kruin van de waterkering over de waterkering stroomt.
De oplossing van het probleem kan een volgend probleem veroorzaken. Een alternatief kan beter geschikt zijn of mogelijk zijn er aanvullende maatregelen nodig. Een big-bag op de kruin kan golfoverslag reduceren, maar ook de kans op macrostabiliteit verhogen! Een waterondoorlatend folie op het binnentalud kan de sterkte bij overslag vergroten, maar ook kans op afschuivingen vergroten door het 'opsluiten' van het water. De keuze van de noodmaatregel dient daarom op advies van één of, nog beter, meerdere specialist te worden genomen.
Vijf categorieën noodmaatregelen
De noodmaatregelen zijn bedoeld om een bepaald probleem te verkleinen of op te lossen. Ze zijn te onderscheiden in de functie die ze vervullen. Wij hebben de noodmaatregelen daarom ingedeeld in een vijftal categorieën. Dit zijn:
- Belastingbeperkend: Gericht op het wegnemen of reduceren van het gevaar aan de belastingzijde. Bijvoorbeeld verwijderen drijfvuil, verkeersbeperking en/of het verlagen van het verval (peilverschil buiten-binnen of over grondlagen). Opkisten van wellen valt in deze categorie.
- Stabiliteitsverhogend: Gericht op het verhogen van de stabiliteit, bijvoorbeeld door het aanbrengen van gewicht (op de juiste locatie). Meestal gericht op macrostabiliteit en micro instabiliteit.
- Erosie remmend: Gericht op het remmen of voorkomen van erosie als gevolg van golven of overlopend water. Een kenmerkend voorbeeld is het aanbrengen van een beschermend zeil met zandzakken op het buitentalud.
- Verhoging kering: Gericht op het verhogen van de waterkerende hoogte en daarmee het reduceren van overloop en overslag. Een voorbeeld is de zandzakkenmuur.
- Extra kering & Bresdichten: Gericht op het realiseren van een waterkering op een nieuwe locatie. Bijvoorbeeld op een locatie waar nog geen waterkering in de nabijheid is of wanneer niet meer op de waterkerende functie van de bestaande waterkering kan worden vertrouwd. Bresdichten valt hier ook onder.
De zes stappen bij Noodmaatregelen
De volgende stappen worden over het algemeen genomen bij noodmaatregelen in de warme fase.
- Waarneming schade
- Analyse van het probleem en relevante faalmechanismen
- Afweging en besluit type noodmaatregel, o.a. in relatie tot maakbaarheid en haalbaarheid.
- Ontwerp van de noodmaatregel, o.a. op basis van vuistregels en kentallen.
- Werkvoorbereiding en uitvoering van noodmaatregel in veld.
- Monitoring en waarnemen van de werking van de noodmaatregel.
Zelfs als uitgebreide voorbereidingen zijn getroffen, is het onzeker of tijdig alarm wordt geslagen, tijdig tot actie wordt overgegaan en maatregelen volgens plan zullen verlopen. In de praktijk is het vaak zeer onzeker of noodmaatregelen zullen slagen. Het nemen van noodmaatregelen wordt daarom geoefend bij calamiteitenoefeningen.
De drie vaakst genoemde noodmaatregelen
Alle noodmaatregelen zijn relevant, maar enkele worden vaker genoemd dan andere. Dit zijn:
- Opkisten van wellen [2]
- Steunbermen [1]
- Zandzakmuur [3]
Van alle faalmechanismen voor dijken zijn de belangrijke faalmechanismen: 1 macrostabiliteit binnenwaarts (STBI), 2 Piping en heave, 3 Golfoverslag en overloop.
Meer informatie en handboeken:
- Bij stap 1 en 6: Het waarnemen en monitoren van noodmaatregelen. Handboek dijkbewaking (Handboek dijkbewaking - Waarnemen 2018 | Wiki Noodmaatregelen (zigt.nl)).
- Bij stap 2: Het faalproces staat beschreven in de Fenomenologische beschrijving (https://www.helpdeskwater.nl/publish/pages/157037/11200574-007-geo-0005-r-fenomenologische_beschrijving_hgn_adl.pdf)