Page content
Beschrijving noodmaatregel
Water kan onder een dijk door stromen via een zandlaag. Als het water binnendijks snel genoeg via een gaatje in de deklaag omhoogstroomt, neemt neemt het water zandkorrels mee naar het maaiveld: een zandmeevoerende wel ontstaat.
Zand kan echter ook als gevolg van microinstabiliteit uit de dijkkern aan de teen van een dijk uittreden.
Treden er binnendijks zandmeevoerende wel op, zo kunnen deze lokaal afgebakende kwelgebieden met zogenaamde opkistingen (zandzakdammen in vorm van een ringdam) worden beveiligd. De opkisting wordt ringvormig om de wel heen opgebouwd. Het in de opkisting opgestuwde kwelwater vormt een tegendruk tegen het uitstromende water, waardoor de grondpartikel niet meet naar boven worden getransporteerd.
Waar kan het gebruikt worden?
Opkistingen worden binnendijks meestaal op het maaiveld aangelegd, maar kunnen ook in bredere sloten worden toegepast.
Zij dienen ervoor om de tegendruk op te bouwen en daarmee de grondwaterstroming vanuit de diepe ondergrond maar ook vanuit de dijkkern tegen te werken.
Afwegingskader
Opkistingen zijn een goede oplossing voor zandmeevoerende wellen op het maaiveld. In sloten zou het aantal zandmeevoerende wellen beter niet te groot zijn. In dat geval is het eventueel efficienter het slootpeil te verhogen of een kwelkade aan te leggen.
Alternatief kan het uittredepunt ook met filtergrind en daarop met grof grind worden afgedekt. Hierdoor wordt het uitreden van kwelwater niet belemmerd, maar kunnen grondpartikel niet meer worden uitgespoeld.
Wat is er nodig?
- Bouw rond de wel een kade van zandzakken, zodanig dat het water kan blijven uitstromen;
- Laat waterstand binnen de opkisting stijgen en maak de opkisting zelf water- en zanddicht.
- Maak de opkisting zo hoog dat het zandtransport tot stilstand komt. Maak opkisting niet zo hoog dat water ophoudt met stromen.
Benodigdheden per 100 m (uitgaande van 3 wellen per 100 m):
- 270 zandzakken
- (12 m² geotextiel)
- 4,9 m³ zand
- 2 shovels
- 1 vrachtwagen
- 3 man
Hoe voer je het uit?
- De grondwaterstroming kun je afremmen door tegendruk. Stapel daarvoor een ring van zandzakken rond een wel waar zand uit komt. Je maakt een soort badkuipje.
- Door de ring hoger te maken, ontstaat waterdruk in de ring. De uitstroom bepaalt de hoogte.
- Die waterdruk vertraagt het water dat uit de grond stroomt. Het zand komt tot rust.
- Stapel de ring zo hoog dat het water nog wel stroomt, maar er geen zand meer uit komt. Een minimale hoogte dus.
- Maak een uitstroomopening in de ring en leg daaronder zandzakken. Dit voorkomt erosie.
Hoe ziet het eruit?
LET OP!
Het gebruik van een waterdoorlatend doek/geotextiel onder de basis van de opkisting is zeer diskutabel. De volgende argumenten spreken tegen het gebruik ervan:
- Je dekt de wel af en kunt niet meer zien wat er gebeurt.
- Door het uitkomend zand kan het doek worden opgedrukt.
- De kans is groot dat het doek minder doorlatend wordt en dus de wateruitstroming te veel gaat remmen. Hierdoor kan de waterdruk onder de deklaag te veel toenemen en kan de grond op een andere locatie opbarsten en een nieuwe zandmeevoerende wel ontstaan. Dit geldt in het bijzonder voor een plain-woven geotextiel. De doorlatendheid van het doelk zelf wordt hier door clogging (d.i. verstopping van de poriën van het doek) om meer dan 40% verlaagd). Bij een non-woven geotextiel zitten de verstoppende partikelen vooral op het oppervlak van het doek en niet in het doek. Door de afzetting van de fijne zand deeltjes op het oppeervlak van het doek wordt een dunne grondllaag gevormd met een lagere doorlatendheid. De anti-clogging eigenschappen van een non-woven doek worden verbeterd met een toenemende dikte van het doek en een groter poriënmaat.
Bij wellen op een afstand kleiner dan 0,5 H (waarbij H de kerende hoogte is) uit de teen van de dijk kan een opkisting het mechanisme Macrostabilitiet negatief beinvloeden. In dat geval moet een ter zake deskundige de dimensies van de opkisting bepalen.
Als gevolg van de opkisting aan de dijkteen kan de de freatische lijn (grondwaterspiegel) in de dijk omhooggaan.
Is uitbreiding van noodmaatregel mogelijk?
Uitbreiding is mogelijk, zowel in hoogte als ook in aantallen. Het risico op opbarsten in een sloot naast een al bestaande opkisting kan worden verminderd door het verhogen van het slootpeil. Dit kan bijvoorbeeld door het afdammen met schotten of een zandzakdam.
Meer weten?