Page content
Wat zie ik?
Plaatselijk op de binnenberm, op het achterliggend perceel of in de teenslot treedt water uit, al dan niet met zand. Dit zand blijft vaak achter als een kratertje om de wel.
Wat zijn oorzaak en gevolg?
Op verschillende plaatsen komt in de ondergrond op een dikke zandlaag een waterondoorlatende klei- en/of veenlaag voor. Bij hoge waterstanden kan het grondwater zich door het watervoerende zandpakket onder de waterkering door doordrukken. Op een zwakke plek in de afdekkende laag baant het water zich een weg naar boven en ontstaat een wel. Oorzaak voor zo'n zwakke plek het opbarsten van de dunne deklaag als gevolg van de grote grondwaterdruk zijn, maar ook dierlijke of menselijke activiteiten, waardoor de deklaag beschadigd is geraakt.
Als de stroomsnelheid in zo'n wel hoog genoeg is om zand uit de ondergrond mee te voeren, kan het zand naar het maaiveld worden getransporteerd en ontstaat onder de deklaag een pipe in richting buitenwater. Naarmate zo'n pipe in lengte en omvang toeneemt kan deze de dijk ondermijnen (piping).
Komt het water plaatselijk door de taludbekleding heen en treedt het zand aan de teen van het dijktalud op, dan komt het zand uit de dijkkern (micro-instabiliteit). Voor micro-instabiliteit wordt de situatie kritiek als de uitsijpelende freatische lijn een derde van de dijkhoogte bereikt. Dit kan leiden tot een ernstige vervorming of afschuiving van het binnentalud.
Waar zit de schade?
Wellen komen veelal voor op bekende locaties. In sloten, vijvers, rondom de palen van een afrastering, onder bomen, uit molshopen of bij andere doorbraken (verticale scheuren als gevolg van opbarsten) van de kleilaag kan water naar boven wellen. Plaatsen waar de afdekkende kleilaag is doorbroken of doorgraven vormen een extra kwetsbaar punt. De teensloot is vaak extra gevoelig voor wellen, die daardoor lastig te herkennen zijn. Als in een teensloot veel stroming is, kan dit een teken zijn dat er wellen aanwezig zijn.
Hoe ziet het eruit?
Zolang het kwelwater helder is, is dit niet erg. Als het water vertroebelt, worden er fijne gronddeeltjes uit de ondergrond meegenomen en uitgespoeld. Dit is al een teken van beginnende erosie. Als rond de wel zand ligt, wordt er materiaal uit het watervoerende pakket naar het maaiveld getransporteerd. Dit is een ernstige situatie.
Het is goed om in de gaten te houden of de hoeveelheid zand die wordt meegevoerd toeneemt of afneemt in de tijd. Dit geeft een indruk van de fase waarin het proces van welvorming en/of piping zich bevindt.
Meer weten?
Kijk dan op https://digigids.stowa.nl/